Nguyên nhân và các biến chứng đái tháo đường type 2

Đái tháo đường là một trong những bệnh mãn tính phổ biến nhất trên toàn cầu, ảnh hưởng đến hàng triệu người và gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Bệnh này xảy ra khi cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả (kháng insulin) hoặc tuyến tụy không sản xuất đủ insulin để duy trì đường huyết ổn định.

Việc hiểu rõ nguyên nhân và các biến chứng của đái tháo đường type 2 không chỉ giúp chúng ta nâng cao nhận thức về bệnh mà còn đưa ra những giải pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp.

Nguyên nhân đái tháo đường type 1

Đái tháo đường type 1 là một bệnh mãn tính xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất đủ insulin, một hormone giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Dưới đây là các nguyên nhân gây ra đái tháo đường type 1:

Di truyền

• Yếu tố di truyền được xem là nguyên nhân đái tháo đường type 1, góp phần phát triển nhanh chóng của bệnh. Các nghiên cứu cho thấy rằng người có họ hàng bị đáo tháo đường type 1 có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với những người không có.
• Bên cạnh đó, một số gen liên quan đến hệ miễn dịch cũng được cho là có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh.

Hệ miễn dịch tự tấn công

• Tiểu đường type 1 thường xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể không hoạt động bình thường, điều này dẫn đến việc tấn công và phá hủy các tế bào beta sản xuất insulin trong tuyến tụy. Khi tế bào beta bị hủy hoại, lượng insulin sản xuất giảm dần và không còn đủ để kiểm soát đường huyết.

Yếu tố môi trường

• Các yếu tố môi trường là nguyên nhân đái tháo đường type 1 cần kể đến. Một số ví dụ về yếu tố môi trường bao gồm nhiễm virus, chế độ ăn uống, hoặc tiếp xúc với hóa chất độc hại. Các yếu tố này có thể tác động đến hệ miễn dịch của cơ thể, gây ra sự phá hủy tế bào beta.

Yếu tố tiền sử bệnh lý

• Một số bệnh lý tự miễn như Hashimoto (viêm tuyến giáp tự miễn), bệnh Addison (viêm tuyến thượng thận tự miễn) hoặc bệnh celiac (dị ứng gluten), có thể tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 1 do chúng cũng liên quan đến hệ miễn dịch tự tấn công các tế bào của cơ thể.

Độ tuổi

• Đái tháo đường type 1 thường được chẩn đoán ở trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ tuổi.
• Mặc dù vậy, bệnh cũng có thể xuất hiện ở người lớn tuổi. Tuổi thường là yếu tố không thể kiểm soát, nhưng việc nắm rõ nguy cơ giúp chúng ta phát hiện và điều trị bệnh sớm hơn.

Sắc tộc và dân tộc

• Nguyên nhân đái tháo đường type 1 mà ít người biết là  sắc tộc và dân tộc. Ví dụ, người da trắng có nguồn gốc Bắc Âu và người gốc Phi ở Mỹ có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn so với người châu Á.

Nguyên nhân đái tháo đường type 2

Đái tháo đường type 2 là một bệnh mãn tính xảy ra khi cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả (gọi là kháng insulin) hoặc tuyến tụy không sản xuất đủ insulin để duy trì đường huyết ổn định. Các nguyên nhân đái tháo đường type 2 cụ thể là:

Di truyền

• Giống như nguyên nhân đái tháo đường type 1, gen di truyền cũng ảnh hưởng đến bệnh tiểu đường type 2.
• Một vài nghiên cứu cũng đã chỉ ra những liên quan của gen đến kháng insulin và sản xuất insulin dẫn đến tiểu đường tuýp 2.

Béo phì

• Béo phì là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra đái tháo đường type 2. Mỡ thừa, đặc biệt là mỡ bụng, làm tăng kháng insulin và gây ra tình trạng đường huyết cao trong cơ thể.

Lối sống

• Lối sống không lành mạnh cũng là một yếu tố gây ra bệnh. Chế độ ăn uống giàu đường, chất béo và ít chất xơ, cùng với thiếu vận động, là những nguyên nhân chính dẫn đến béo phì và kháng insulin.

Tuổi tác

• Nguyên nhân đái tháo đường type 2 là tuổi tác vì tăng theo độ tuổi, đặc biệt là sau 45 tuổi. Điều này có thể liên quan đến việc cơ thể trở nên ít nhạy cảm với insulin hoặc sản xuất insulin giảm dần theo thời gian.

Huyết áp cao và cholesterol cao

• Khi cơ thể có huyết áp cao và cholesterol cao hơn những người bình thường là nguyên nhân đái tháo đường type 2 tăng do chúng gây ra tổn thương mạch máu và tăng kháng insulin.

Hệ miễn dịch

• Mặc dù không phổ biến như đái tháo đường type 1 nhưng một số trường hợp tiểu đường type 2 cũng có thể liên quan đến hệ miễn dịch tự tấn công hoặc các yếu tố miễn dịch khác.
• Các nghiên cứu hiện vẫn đang tiếp tục khám phá mối liên hệ giữa hệ miễn dịch và nguyên nhân tiểu đường type 2.

Thai kỳ

• Phụ nữ mang thai có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ, một dạng tạm thời của đái tháo đường. Nếu không được kiểm soát, đái tháo đường thai kỳ có thể dẫn đến đái tháo đường type 2 sau khi sinh.
• Ngoài ra, phụ nữ sinh con nặng hơn 4 kg cũng có nguy cơ cao hơn mắc bệnh này.

Sử dụng một số loại thuốc

• Một số loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ mắc DTĐ2, bao gồm thuốc điều trị HIV, thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và thuốc chống tăng huyết áp thuộc nhóm beta-blocker.

Biến chứng đái tháo đường type 2 và type 1

Đái tháo đường type 1 và type 2 đều là những bệnh mãn tính không chữa khỏi hoàn toàn và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Dưới đây là một số biến chứng chung của cả hai loại đái tháo đường này, đặc biệt là biến chứng đái tháo đường type 2.

Biến chứng tim mạch

• Đái tháo đường làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, suy tim và đột quỵ. Nguyên nhân chính là do đường huyết cao gây tổn thương các mạch máu, làm hẹp đường dẫn máu và tăng huyết áp.

Biến chứng thần kinh

• Biến chứng đái tháo đường type 2 nói riêng và cả 2 loại nói chung là tổn thương các dây thần kinh do đường huyết cao kéo dài. Điều này dẫn đến các triệu chứng như tê bì, đau, mất cảm giác ở chân, tay và các bộ phận khác. Đây được gọi là neuropathy đái tháo đường.

Biến chứng thị giác

• Đái tháo đường có thể gây ra các biến chứng về mắt bao gồm cận thị, viễn thị, đục thủy tinh thể và đặc biệt là hội chứng mạch máu nội mạc mắt đái tháo đường (retinopathy), đặc biệt nó còn gây mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.

Biến chứng thận

• Một trong những biến chứng đái tháo đường type 2 và type 1 là liên quan đến thận. Đường huyết cao gây tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận, dẫn đến suy thận (nephropathy) hoặc thậm chí là bệnh thận mãn tính.
• Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể cần chạy thận hoặc ghép thận mới có thể duy trì được sự sống.

Biến chứng ngoại biên

• Tổn thương mạch máu và thần kinh ở chân gây ra biến chứng ngoại biên, bao gồm giảm lưu thông máu, nhiễm trùng, loét và tổn thương mô.
• Nếu những trường hợp nặng hơn, có thể phải cắt bỏ phần bị tổn thương để ngăn ngừa nhiễm trùng lan rộng.

Biến chứng da

• Đái tháo đường làm giảm khả năng chữa lành vết thương và tăng nguy cơ nhiễm trùng da. Nhiễm trùng da, viêm da, ghẻ và các bệnh da khác có thể xuất hiện ở người bệnh đái tháo đường nếu không được chăm sóc và điều trị kịp thời.

Biến chứng trao đổi chất

• Cả triệu chứng đái tháo đường type 2 lẫn type 1 đều gây ra các vấn đề về trao đổi chất. Trong trường hợp của tiểu đường type 1, khi không có đủ insulin, cơ thể không thể tận dụng glucose để sản xuất năng lượng, dẫn đến chứng acidosis (âm-môi) - một tình trạng nguy hiểm có thể gây hôn mê và tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
• Đối với tiểu đường type 2, tình trạng insulin cao kéo dài có thể làm suy giảm chức năng tuyến tụy và dẫn đến tình trạng tiểu đường không kiểm soát được.

Biến chứng trên hệ tiêu hóa

• Đái tháo đường, đặc biệt là triệu chứng đái tháo đường type 2 gây tổn thương thần kinh tự động, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và gây ra các triệu chứng như táo bón, tiêu chảy, nôn mửa và đầy hơi.

Tăng nguy cơ nhiễm trùng

• Đường huyết cao gây giảm khả năng miễn dịch, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng ở người bệnh đái tháo đường.
• Việc kiểm soát đường huyết, chăm sóc da và niềm chủ động khi có vết thương là cách tốt nhất để ngăn ngừa nhiễm trùng.

Biến chứng đái tháo đường type 2 và type 1 có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, việc kiểm soát đường huyết, duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện thường xuyên và kiểm tra sức khỏe định kỳ là những bước quan trọng để giảm nguy cơ và quản lý biến chứng.

Nếu bạn hoặc người thân mắc phải bệnh đái tháo đường, hãy thường xuyên theo dõi và thảo luận với bác sĩ để đảm bảo việc điều trị và quản lý bệnh hiệu quả nhất nhé!